De Stemming van 2 december 2002
In steeds grotere mate zien we enerzijds het aandeel kiezers dat zegt niet te weten
op welke partij te stemmen, alsmede kiezers die van partij wisselen. Ook dat wijst
erop dat zicht nog grote veranderiingen kunnen voltrekken in de komende 2 maanden.
Het is evident dat de positie van CDA en VVD aan het verzwakken is. In de afgelopen
week zien we de twijfel bij de CDA kiezers verder toenemen. Met name de uitspraak over
het kwartje van Kok is niet goed gevallen. 
Bij de overige partijen zien we Groen Links langzamerhand versterken, dat is ook het
geval bij D66. Ook de ChristenUnie is wat aan het herstellen.
Peiling politieke voorkeur 2 december 2002
  Verk.    
in zetels Tweede Kamer TK 2002 25/11 2/12
 CDA 43 45 42
 LPF 26 7 7
 VVD 24 28 27
PvdA 23 27 27
 Groen Links 10 8 9
 SP 9 24 24
 D66 7 6 7
 ChristenUnie 4 2 3
 SGP 2 2 3
LN 2 1 1
Totaal 150 150 150
   
Verloop van politieke voorkeur           
  Verk.          
in zetels Tweede Kamer TK 2002 2/9 30/9 21/10 11/11 2/12
 CDA 43 47 43 52 44 42
 LPF 26 12 11 3 6 7
 VVD 24 26 27 27 31 27
 PvdA 23 27 25 28 25 27
GrLinks 10 12 14 13 10 9
 SP 9 12 15 15 22 24
 D66 7 6 7 5 6 7
 ChristenUnie 4 5 5 4 3 3
 SGP 2 2 2 2 2 3
 LN 2 1 1 1 1 1
Totaal 150 150 150 150 150 150
Electorale potentie van de partijen
De antwoorden op de vraag "welke partijen maken een kans" geven een goede indruk van de 
potentie van de diverse partijen. Hieronder vergelijken we de resultaten van deze week met
die van bijna drie maanden geleden. Dan zien we een aantal forse verschuivingen als we naar
de afzonderlijke aanhangen zien.
In die periode is de SP het sterkst gestegen (van 20 naar 35%!). De drie regeringspartijen zijn duidelijk
gedaald. Daardoor zijn PvdA en VVD vlak bij elkaar gekomen. Opmerkelijk is de verschuiving onder 
de CDA-kiezers. Van de verhouding 47% VVD/ 17% PvdA is de verhouding nu 35%/ 29%.
Partijen die kans maken op een stem 2 december 2002    
  Allen kiezer CDA kiezer LPF kiezer VVD kiezer PvdA
in procenten van: 9/9 2/12 9/9 2/12 9/9 2/12 9/9 2/12 9/9 2/12
 CDA 46% 42% 91% 80% 36% 40% 46% 45% 9% 5%
 LPF 15% 9% 11% 3% 80% 47% 19% 6% 1% 0%
 VVD 41% 36% 47% 35% 52% 53% 93% 92% 9% 4%
 PvdA 30% 33% 17% 29% 6% 9% 9% 9% 93% 97%
 GrLinks 28% 21% 12% 14% 3% 2% 4% 5% 55% 48%
 D66 22% 22% 11% 19% 5% 7% 16% 13% 39% 30%
 SP 20% 35% 11% 28% 11% 22% 4% 16% 42% 54%
 ChristenUnie 7% 7% 11% 11% 1% 1% 0% 0% 1% 1%
 SGP 4% 1% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%
 LN 5% 5% 3% 2% 12% 12% 4% 2% 4% 1%
*) kiezer CDA betekent CDA gestemd in mei 2002      
Gewenste regeringscombinatie
Omdat het bij de verkiezingen toch vooral gaat om de 'voortzetting" van een CDA/VVD kabinet zijn de 
regeringsvoorkeuren uiterst belangrijk. En ook daar zien we de 'verzwakking' van de VVD en de 
versterking' van de PvdA met name bij de CDA-aanhang.
Heel opmerkelijk is het feit dat bij de driepartijenkabinetten CDA+PVDA+SP het populairst is.
Dat is ook het geval bij de CDA-aanhang.
Regeringsvoorkeuren per 2 december                  
  Allen Allen kiezer CDA kiezer LPF kiezer VVD kiezer PvdA
  18/11 2/12 18/11 2/12 18/11 2/12 18/11 2/12 18/11 2/12
Als CDA+VVD en CDA+PvdA meerderheid halen:                
CDA+VVD 47% 42% 61% 45% 61% 63% 81% 80% 4% 3%
CDA+PvdA 24% 27% 17% 26% 6% 4% 6% 2% 63% 71%
combinatie van 3 partijen 27% 29% 19% 26% 28% 29% 12% 17% 32% 25%
Als geen combinatie van 2 partijen de meerderheid haalt                
 CDA+VVD+LPF 18% 13% 13% 8% 59% 50% 21% 19% 0% 0%
 CDA+VVD+D66 16% 18% 21% 19% 11% 17% 37% 45% 3% 1%
 CDA+VVD+ChristenUnie 9% 7% 21% 12% 2% 2% 8% 7% 1% 0%
 CDA+PvdA+D66 5% 8% 4% 10% 1% 3% 3% 2% 10% 13%
 CDA+PvdA+Groen Links 11% 12% 10% 8% 2% 0% 1% 1% 25% 35%
 CDA+PvdA+SP 19% 23% 12% 24% 7% 13% 6% 4% 42% 38%
 VVD+PvdA+D66 4% 3% 0% 0% 2% 0% 6% 6% 7% 7%
 andere combinatie 18% 12% 19% 13% 9% 11% 14% 14% 13% 3%
           
De volgende vraag laat nog duidelijker zien welke ingrijpende veranderingen aan 
de gang zijn onder het electoraat. Inmiddels verschillen de oordelen over een  
kabinet CDA+VVD en die over CDA+PvdA nog maar weinig. Alleen zijn de oordelen
over CDA+VVD extremer dan over CDA+PvdA
Reacties op CDA+VVD en CDA+PvdA regering per 2 december                
  Allen Allen kiezer CDA kiezer LPF kiezer VVD kiezer PvdA
  18/11 2/12 18/11 2/12 18/11 2/12 18/11 2/12 18/11 2/12
Reactie op een CDA+VVD regering na verkiezingen                
erg positief 19% 17% 21% 21% 22% 20% 47% 41% 1% 1%
vrij positief 37% 36% 55% 48% 47% 46% 39% 47% 12% 8%
vrij negatief 22% 23% 12% 17% 14% 15% 8% 8% 49% 45%
zeer negatief 15% 20% 3% 8% 8% 10% 1% 2% 32% 43%
Reactie op een CDA+PvdA regering na verkiezingen                
erg positief 8% 9% 8% 12% 2% 1% 3% 3% 21% 24%
vrij positief 37% 40% 36% 39% 9% 13% 16% 14% 70% 67%
vrij negatief 32% 29% 40% 29% 37% 35% 49% 49% 6% 6%
zeer negatief 17% 15% 10% 8% 46% 44% 29% 30% 3% 1%
             
Het antwoord op de machtsvraag wordt steeds minder duidelijk. De afkeer voor een regering met
PvdA neemt namelijk steeds meer af. Bij de CDA kiezers is dat in twee weken gedaald van 50 naar 37%..
 
Vertrouwen in politiek en politici
Het vertrouwen in de politiek is na de vorige week weer wat gestegen. Inmiddels staat
het weer op 5.0 en zijn de verschillen tussen de aanhang van de grote partijen klein.
Vertrouwen in de politiek          
    kiezer kiezer kiezer kiezer
  Allen CDA LPF VVD PvdA
21/10 4.8 5.2 4.3 4.9 4.9
28/10 4.6 5.1 4.7 4.7 4.1
11/11 5.0 5.5 4.3 5.1 4.9
2/12 5.0 5.4 4.7 5.0 4.9
De positie van Balkenende blijft sterk. Ondanks het feit dat het CDA zelfs wat aan het dalen
is. De positie van Zalm blijft zwak. Als deze de komende weken niet duidelijk gaat stijgen
dan wordt de kans dat CDA en VVD samen een meerderheid halen steeds kleiner.
De positie van Bos is na een korte inzinking (hypotheekrente!) weer aan het stijgen. 
Nawijn daalde vorige week naar 3.2, maar is inmiddels weer naar 3.6 gegaan.  
Halsema trekt ook aan. Zowel onder CDA als PvdA is haar score wat hoger.  
Haar startpositie was identiek aan die van Rosenmoller toen hij aftrad.  
Marijnissen blijft er goed voor staan, maar er lijkt enige verzwakking op te treden.
De Graaf blijft er niet goed voor staan.
Ten slotte zijn ook nog Teeven en Ratelband gemeten.
Teeven scoort 4.2 (iets hoger dan Nawijn) en Ratelband scoorde 1.7
Nog nooit eerder is zo'n lager score behaald.
 
    kiezer kiezer kiezer kiezer    
  Allen CDA LPF VVD PvdA
Balkenende            07/10 6.2 7.3 6.6 6.5 4.8
Balkenende            21/10 6.0 7.6 6.2 6.3 4.8
Balkenende            2/12 6.3 7.3 6.3 6.3 5.3
           
Zalm                      07/10 6.6 6.8 6.3 7.5 6.2
Zalm                      21/10 5.6 6.2 4.6 7.1 5.2
Zalm                      2/12 5.3 5.7 5.0 6.6 4.4
           
           
Bos                       21/10 5.7 5.6 4.5 5.6 7.4
Bos                       2/12 5.8 5.9 4.4 5.2 7.6
           
Nawijn                   07/10          
Nawijn                   21/10 3.9 4.1 5.5 4.2 2.7
Nawijn                   2/12 3.6 3.9 5.4 3.7 2.1
           
Rosenmoller           07/10 6.2 6.2 4.4 5.9 7.4
Halsema                25/11 5.1 4.8 3.7 4.7 5.9
Halsema                2/12 5.3 5.4 3.4 4.8 6.2
           
Marijnissen            07/10 6.8 6.6 6.0 6.3 7.3
Marijnissen            21/10 6.3 6.2 5.2 5.7 7.5
Marijnissen            2/12 6.2 6.2 4.8 5.4 6.7
           
De Graaf               07/10 5.9 5.8 4.7 5.8 6.7
De Graaf               21/10 5.3 5.2 3.9 5.2 6.3
De Graaf               2/12 5.2 4.8 4.3 4.9 5.9